Badinan Enfali’nin üzerinden 37 yıl geçti
Devrik diktatör Saddam rejiminin Kürtlere karşı işlediği Enfal suçlarının son aşaması olan Badinan Enfali’nin üzerinden 37 yıl geçti; ancak bugüne kadar hiçbir Enfal kurbanının cenazesi geri dönmedi.
Saddam diktatörlüğünün Güney Kürdistan halkına yönelik Kur’an’daki ‘Enfal’ suresini baz alarak 8 aşamada başlattığı soykırımın son aşaması olan Badinan Enfali, 25 Ağustos 1988’de başladı ve aynı yılın 6 Eylül’ünde sona erdi.
Bu suç kapsamında Badinan Bölgesindeki Duhok, Zaho, Kanî Masî, Deraluk, Serseng, Dinarte, Akre, Atruş, Zawita, Zêwe, Şêxan ve Şirwana Mazin bölgeleri, toplamda 11 koldan hedef alındı.
Badinan Enfali de önceki aşamalar gibi kimyasal saldırıyla başladı. 24 Ağustos’ta Gara Dağı eteklerindeki Spindar köyü kimyasal bombalarla vuruldu.
Enfal alanında çalışan aktivist ve yazar Hêmin Hesib, Rûdaw’a yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Badinan Enfali’nin 13 günü boyunca bölge 19 kez kimyasal silahlarla vuruldu. Sadece 25 Ağustos günü 6 kez kimyasal saldırı yapıldı.”
Badinan Enfali, dönemin Irak ordusu Birinci Kolordu Komutanı Tümgeneral Sultan Haşim, Beşinci Kolordu Komutanı Tümgeneral Yunus Muhammed Zerub, İkinci Kolordu Komutanı Tümgeneral Kamil Sacid tarafından ve dönemin Irak yetkilileri — Savunma Bakanı Birinci Ordu Generali Adnan Khairallah, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Nizar Khazraji ve Kuzey İşlerinden Sorumlu Baas Partisi yetkilisi Ali Hasan Mecid — gözetiminde yürütüldü.
13 bin kişi Baas ordusunca tutuklandı
Hêmin Hesib’in aktardığına göre, “Beşinci Kolordu Komutanı Yunus Muhammed Zerub’un imzasını taşıyan ve Genelkurmay’a gönderilen bir belgeye göre, Badinan Enfali’nde 13 bin 553 kişi tutuklandı. Bunlardan 3 bin 373’ü kadın, 6 bin 964’ü ise çocuktu.”
Badinan Enfali, Baas rejiminin Kürdistan’a yönelik soylkırım harekatı “Enfal’in sekizinci aşaması” olarak bilinir. 10 bin 360 kilometrekarelik bir alanı kapsıyordu ve Enfal’in, Irak-İran Savaşı’nın sona ermesinden sonra gerçekleşen tek aşamasıydı.
Hiçbir Badinan Enfali kurbanın cenazesi bulunmadı
Bugüne kadar Kürdistan Bölgesi’nde hiçbir Badinan Enfali kurbanının cenazesi bulunup geri getirilemedi.
Badinan Enfali’ne katılan güçler farklı isimlerle anılsa da Irak Ordusu, Cumhuriyet Muhafızları, Kürtler tarafından “Caş” olarak nitelendirilen yerel milisler ve müsteşarlar bu süreçte yer aldı. Genel olarak yaklaşık 200 bin asker ve milis, Kürtlere yönelik bu toplu katliam sürecine katıldı.
Verilere göre, tutuklananların dışında sadece Badinan Enfali sahasında 5 binden fazla sivil topluca öldürüldü.
Uluslararası Af Örgütü’nün 16 Haziran 1990 tarihli raporuna göre, Badinan Enfali nedeniyle 55 bin kişi Türkiye’ye ve Kürt bölgelerine sığınmak zorunda kaldı.
Ezidi ve Hristiyanlar da götürüldü
Araştırmalarına göre Hêmin Hesib, Badinan Enfali sırasında 152 Hristiyan yurttaşın ve 183 Ezidî Kürdün de Enfal kurbanı olduğunu belirtiyor.
Toplu katliamların yanı sıra Badinan Enfali’nde yaklaşık 600 köy yakılıp yıkıldı, 60 bin kişi evsiz ve göçmen durumuna düştü. Ayrıca çok sayıda köy kimyasal silahla hedef alındı; bunların içinde 40 Hristiyan köyü ve 81 Ezidî Kürt köyü vardı.
Soykırıma yüzlerce birlik ve tugay iştirak etti
Beşinci Kolordu’nun 3 Eylül 1988 tarihli, 28/8 sayılı raporunda, Beşinci Kolordu Komutanı Yunus Muhammed Zerub şu bilgiyi verdi:
“4, 7, 25, 29 ve 41. tümenlerin yanı sıra 38, 41 ve 45. birlikler, ayrıca Caş ve müsteşarlar etkin biçimde bu operasyona katıldı. Toplamda 29 tugay, 7 tank taburu, 2 bölük, 4 zırhlı tabur, 24 Saddam Taburu, Cumhuriyet Muhafızları ve 171 Caş bölüğü görev aldı.”
Kimyasal silahlar, toplu katliam ve infazlar
Baas güçleri, Badinan Enfali’nin sekizinci aşamasında kimyasal saldırıların yanı sıra birçok köyde toplu infaz ve toplu mezarlara gömme işlemleri de yaptı. Bunlardan biri de Amedi ilçesine bağlı Kureme köyü idi.
Genel olarak Enfal’in sekiz aşamasında yaklaşık 182 bin kişinin şehit edildiği tahmin ediliyor. Germiyan aşaması 14 Nisan 1988’de başlamıştı ve bu tarih her yıl Kürdistan’ın güneyinde anma günü olarak kabul ediliyor.
Irak Parlamentosu, 14 Nisan 2008’de Enfal’i soykırım olarak tanıdı. Saddam döneminin bazı askeri komutanları da yargılandı; bunlardan biri olan “Kimyasal Ali” lakaplı Ali Hasan Mecid, 2010’da idam edildi.
Enfal ve Kürt soykırımında toplamda 190 bine yakın kişi topluca katledildi, kayboldu ya da zorla diri diri gömüldü.
Bugüne kadar çıkarılan cenazeler Irak’ın farklı çöllerinden getirildi ve şu bölgelerde defnedildi:
- Çemçemal: 1010 cenaze
- Badinan: 696 cenaze (Barzaniler)
- Germiyan: 399 cenaze
- Dukan: 256 cenaze
- Topzawa: 80 cenaze
/Rudaw
