Zangezur Koridoru: ABD’nin ‘TRIPP’ Girişimi İran ve Rusya’yı Sarsıyor

Zangezur Koridoru; İran’a Yönelik Jeopolitik Tehditler ve Çeşitli Aktörlerin Perspektifleri başlıklı uluslararası konferans, 4 Ağustos’ta Tahran’daki Mehr Haber Ajansı’nda düzenlendi. Toplantıda İranlı akademisyenler, medya yöneticileri ve Kafkasya uzmanları, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Zangezur Koridoru projesinin bölgesel etkilerini tartıştı.

Açılış konuşmasında Muhammed Rıza Muradi, Karabağ savaşları, Laçin Koridoru’nun kapanması ve 2020 üçlü anlaşmasının ihlali gibi gelişmeleri aktararak, Azerbaycan’ın Nahçıvan’a kara bağlantısı kurma ısrarının Ermenistan ve İran açısından doğurduğu riskleri vurguladı.

Konferansta konuşan Dariyuş Sefernejad, Zangezur Koridoru’nun aslında 34 yıl önce “Goebel Planı” adıyla tasarlanan ABD merkezli bir proje olduğunu belirtti. Bu planın NATO, ABD, Avrupa, İsrail, Türkiye ve tekfirci gruplar tarafından desteklendiğini, özellikle Türkiye’nin NATO’nun Güneydoğu Komutanlığı üzerinden bölgede etkin rol oynadığını söyledi. Ayrıca, Ermenistan’ın koridorun 100 yıllık fiili egemenliğini devretmeye hazır olduğu ve bu projenin ekonomik olmaktan ziyade stratejik bir nitelik taşıdığı ifade edildi.

Şuayb Bahman ise Zangezur’un, İran’ı uluslararası transit rotalardan dışlamak amacı güden daha geniş bir jeopolitik planın parçası olduğunu anlattı. Lazuli, IMAC ve “kalkınma yolu” gibi farklı koridor projelerinin, İran’ı doğu–batı ve kuzey–güney ulaşım ağlarının dışında bırakabileceğini vurguladı. Bu durumun İran’ı ekonomik ve siyasi açıdan kırılgan hale getireceğini, Zangezur’un sadece ticari değil aynı zamanda güvenlik boyutuyla da değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti.

Ehsan Movahediyan ise Kafkasya’nın stratejik öneminin arttığını, ABD’nin odağını Arap dünyasından Azerbaycan’a kaydırdığını söyledi. Zangezur’un ekonomik bir proje olarak sunulsa da İran’ın güvenliği ve toprak bütünlüğünü hedeflediğini belirtti. Azerbaycan’ın bölgesel iş birliğinden ziyade İsrail ile çıkar temelli bir ilişki yürüttüğünü savundu.

ABD Etkisi ve “TRIPP” Projesi

Washington’daki 8–9 Ağustos 2025 zirvesinde, ABD arabuluculuğunda Azerbaycan ve Ermenistan arasında “Trump Route for International Peace and Prosperity” (TRIPP) adlı bir koridor anlaşması imzalandı.

Bu proje, Azerbaycan ile Nahçıvan arasında demiryolu, petrol, doğal gaz ve fiber optik altyapıyı kapsayan stratejik bir hat öngörüyor. ABD, bu koridoru yönetme ve geliştirme hakkını elde ederek bölgedeki etki alanını genişletmeye yöneliyor.

İran ve Rusya'nın Karşı Duruşu

İran, bu koridor projesini özellikle kendi bölgesel etkisini zedeleyebilecek bir tehdit olarak değerlendiriyor. İranlı bir üst düzey yetkili, bunun “Trump’ın paralı askerlerine mezar” olabileceğine dair tehditkar ifadeler kullandı.Tebliğlere göre İran, bu tür jeopolitik projelere karşı sessiz kalmayacağını belirterek güçlü tepki sinyalleri verdi. Rusya ise görünürde anlaşmayı desteklerken, uzun vadede bölgeye yönelik dış müdahaleler konusunda temkinli tavrını korumaya çalışıyor.

Ekonomik ve Bölgesel Dönüşüm

Zangezur Koridoru, Orta Koridor (Middle Corridor) dahilinde Asya–Avrupa arasında kritik bir transit rotası oluşturma potansiyeline sahip. Güzergah, seyahat sürelerini kısaltabilir ve bölgesel ticareti canlandırabilir. Ancak bu ekonomik faydalar, bölgedeki büyük güçler (İran ve Rusya) arasındaki gerilimleri artırabilir. Ayrıca Ermenistan’ın batı ve güney bağlantılarındaki altyapı hamleleri, ABD ve Türkiye ile yakınlaşmasını destekleyerek Erivan’ı Rusya ve İran bağlamından uzaklaştırıyor.