Analiz: Kürdistan Bölgesi’nde Uzayan Kriz Çözülür mü?

KRDnews - Irak Kürdistan Bölgesi, 20 Ekim 2024’te iki yıl gecikmeli olarak parlamento seçimlerini yapmıştı. Ancak bir yıl sonra bile hükümet hâlâ kurulamadı. Bu durum, bölgeyi 2024 yılında seçim yapıp 2025’e kadar hükümet kuramayan dünyadaki tek siyasi yapı haline getirdi.

Dünyada benzer bir örnek sadece Belçika’nın Brüksel Başkent Bölgesi’nde görülüyor; ancak orası belediye düzeyinde sınırlı yetkilere sahip bir yerel yönetim. Buna karşılık Kürdistan Bölgesi, kendi ordusu, dış ilişkileri ve bağımsız kurumlarıyla fiilen yarı-devlet konumunda.

İki Bölge, İki Güç Merkezi

Bugünkü siyasi tıkanıklık, Kürdistan Bölgesi’nin içsel ikiliğini yeniden ortaya koyuyor:
Bir yanda KDP’nin kontrolündeki Erbil-Duhok hattı, diğer yanda KYB’nin etkin olduğu Süleymaniye bölgesi.

1990’ların ortasındaki iç savaştan sonra ABD’nin arabuluculuğuyla sağlanan birliktelik, hâlâ gevşek bir konfederasyon düzeni içinde sürüyor.
Son yıllarda KYB liderleri Bafel ve Kubad Talabani, askeri ve diplomatik alanlarda etkilerini artırarak partinin Süleymaniye üzerindeki kontrolünü güçlendirdi. Bu da partiyi, uzun süredir görülmediği kadar güçlü bir konuma taşıdı.

Parlamento aritmetiği hükümet kurmayı neredeyse imkânsız hale getiriyor:

• KDP: 42 sandalye (39 seçimle + 3 kota)

• KYB: 25 sandalye (23 seçimle + 2 kota)

• Diğer partiler: 33 sandalye

KDP’nin 51 sandalyelik güvenoyu eşiğine ulaşması teorik olarak mümkün olsa da, siyasi olarak olası değil. Muhalif partilerin tamamı – Yeni Nesil (15 sandalye), İslami Birlik (7 sandalye) ve Halwest (3 sandalye) – koalisyona katılmayacaklarını açıkladı.

Bu nedenle tek gerçekçi senaryo, KDP ile KYB’nin yeniden koalisyon kurması.
Ancak iki parti arasında iki büyük anlaşmazlık alanı var:

1. İçişleri Bakanlığı’nın paylaşımı.

2. Kürdistan Güvenlik Konseyi üzerindeki denetim.

KDP, bu iki alanı “devletin omurgası” olarak gördüğü için vermemekte kararlı.

Değişen Güç Dengeleri

2024 seçimleriyle birlikte dengeler değişti:
KDP’nin parlamentodaki payı %51’den %42’ye düşerken, KYB’nin oranı %25’e yükseldi. Bu tablo, KDP’nin küçük partilerle kurduğu ittifaklarla tek başına hükümet kurma döneminin kapandığını gösteriyor.

KYB ise kendi iç çekişmelerine rağmen Süleymaniye merkezli yapısını sağlamlaştırmış durumda. 2019’da olduğu gibi “ikincil ortak” pozisyonunu kabul etmeyeceği açıkça görülüyor.

ABD, 2023’ten bu yana felç olmuş bölgesel kurumların yeniden işler hale gelmesi için iki partiye yoğun diplomatik baskı uyguluyor. Washington, Erbil’de kurulacak hükümeti hem Irak’ın iç istikrarı hem de bölgesel denge açısından stratejik görüyor.

Ancak ABD’nin baskısı tek başına yeterli olmayabilir. Gözler artık 11 Kasım 2025’teki Irak genel seçimlerine çevrilmiş durumda.
Geleneksel olarak Kürdistan Bölgesi’ndeki güç paylaşımı, Bağdat’taki dengelerle bağlantılı. Özellikle Irak Cumhurbaşkanlığı makamının 2005’ten bu yana KYB’de olması, taraflar arasındaki müzakerelerde belirleyici bir unsur olmayı sürdürüyor.

Zaman Kazanmak mı, Çözüm Beklemek mi?

KDP ve KYB, hükümet krizini çözmekten çok, zaman kazanmaya çalışıyor gibi görünüyor. Ancak bu durum, bölgesel kurumların meşruiyetini aşındırma riski taşıyor.

Erbil’de yeni hükümetin kaderi büyük ölçüde üç faktöre bağlı:

• ABD’nin diplomatik baskısının düzeyi,

• 2025 Bağdat seçimlerinin sonucu,

• ve iki parti arasındaki güç dengesinin yeniden şekillenmesi.

Tüm göstergeler, Kürdistan Bölgesi’nin siyasi geleceğinin Bağdat’la eşzamanlı belirleneceğine işaret ediyor.