Şam, Rusya'nın Golan'a kalıcı askeri yerleşmesini istiyor

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed al-Şaraa, 15 Ekim 2025’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Moskova’da bir araya geldi. Bu görüşme, Şaraa yönetiminin Moskova ile ilişkileri yeniden tanımlama niyetinin güçlü bir işareti olarak değerlendiriliyor. Şaraa, görüşmede Suriye’nin Rusya ile “tarihi ve stratejik” bağlarının altını çizerken, ülkesinin bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve güvenliğini ön plana çıkarmak istediğini belirtti. Öte yandan Suriye tarafından, “özellikle enerji, inşa, altyapı” alanlarında Rus uzmanlığına ihtiyaç duyulduğu mesajı verildi. 

Rusya cephesinden ise, Moskova’nın Suriye’deki Hmeymim ve Tartus üsleri gibi stratejik varlıklarını koruma niyetini açıkça ortaya koyduğu görülüyor. Böylece iki tarafın hem geçmişteki ortaklıklarını vurguladığı hem de yeni dönemde ilişkiye dair “yeniden tanımlama” mesajları verdiği bir görüşme zemini ortaya çıktı.

Golan Tepeleri çevresi ve Kuneytra yönündeki tartışma

Arap medyasında yer alan haberlere göre, Şaraa’nın Moskova ziyareti sonrası özellikle güney Suriye, Kuneytra ve Golan çevresinde Rusya’nın daha görünür askeri-diplomatik rol üstlenmesiyle ilgili iddialar öne çıktı.

Şarku’l Avsat’ın haberine göre, Şara’nın Moskova temaslarının hemen ardından, Rus güçlerinin ülkenin güneyindeki Kuneytra iline konuşlandırılması olasılığı gündeme geldi. Gazeteye konuşan Suriyeli analistler, bu adımın 1974’te imzalanan Kuvvetlerin Ayrıştırılması Anlaşması çerçevesinde değerlendirilebileceğini belirtti. 

Kuneytralı siyasi analist Canblat Şekay, “Rus güçlerinin varlığı her iki taraf için de güven artırıcı bir unsur olabilir, ancak İsrail bu bölgede kontrolü elinde tutuyor.” değerlendirmesinde bulundu. Suriyeli eski yetkili Muhammed Tahan ise İsrail’in Golan hattında fiilî yönetici konumunda olduğunu vurguladı. Tahan, “Rusya’nın 2019’da Kuneytra çevresinde kurduğu iki küçük üs sembolik düzeyde kaldı. Suriye Ordusu’nun çekilmesiyle İsrail artık bölgedeki her şeye müdahale ediyor.” dedi.

Buna dair bazı kilit noktalar şunlar:

• Bazı Arap kaynaklarında Şaraa’nın Moskova’ya, Rusya’dan Golan hattında “güvenlik ve denge unsuru” olarak daha aktif yer almasını talep ettiği ileri sürüldü.

• Ziyaretten hemen sonra güneydeki Kuneytra ilinde Rus güçlerinin konuşlandırılması olasılığı gündeme geldi. (Bu iddia resmî Rus kaynaklarca teyit edilmedi.)

• Suriye’deki bazı analistler bu adımı 1974 tarihli Kuvvetlerin Ayrıştırılması Anlaşması (Supervision and Disengagement Agreement) çerçevesinde değerlendirdiğini ifade etti.

• Örneğin Kuneytralı analist Canblat Şekay “Rus güçlerinin varlığı her iki taraf için de güven artırıcı unsur olabilir, ancak İsrail bu bölgede kontrolü elinde tutuyor.” değerlendirmesini yaptı. Suriye eski yetkililerinden Muhammed Tahan ise “Suriye Ordusu’nun çekilmesiyle İsrail artık bölgedeki her şeye müdahale ediyor” görüşünü paylaştı.

Ayrıca, Rus dışişleri kaynakları Şaraa-Putin görüşmesinde Golan hattına dair yeni bir kalıcı Rus konuşlanmasının kararlaştırılmadığını bildirdi. Bu da iddiaların resmi düzeyde teyit edilmediğini gösteriyor.

Rusya’nın Golan bölgesindeki geçmiş müdahalelerine dair hatırlatmalar da mevcut: 2024 yılında Rus askeri polisi Golan’da Bravo hattı boyunca ek kontrol noktası kurmuştu.

Neden bu ziyaret ve talep önem taşıyor?

Bu gelişmenin önemi birkaç boyutta değerlendirilebilir:

• Stratejik derinlik: Şaraa yönetiminin Moskova ile ilişkiyi “zorunlu stratejik ortaklık” ekseninde yeniden tanımladığı yorumları yapılıyor. Rusya için Suriye, Akdeniz’e açılan önemli bir köprü konumunda; Hmeymim ve Tartus üsleri İstanbul-Moskova hattındaki jeostratejik dengede kilit rol oynuyor.

• Güvenlik dengesi: Golan Tepeleri hattında hem Suriye’nin hem İsrail’in hassasiyetleri mevcut. Rusya’nın daha aktif bir “güvenlik ve denge unsuru” önerisi, Suriye için İsrail ile pazarlıkta elini güçlendirme imkânı olabilir.

• Ekonomi ve yeniden yapı: Şaraa yönetimi, savaş sonrası yeniden yapılanma sürecinde Rusya’nın uzmanlığına ve desteğine ihtiyaç duyuyor. Enerji, altyapı, petrol-gaz sahaları gibi alanlarda Rus şirketleriyle işbirliği gündemde.

• Rusya’nın ayakta kalma stratejisi: Ukrayna süreci ve Rusya’nın küresel mali baskıları düşünüldüğünde, Suriye’deki üslerini ve Akdeniz hattındaki varlığını koruma isteği mantıklı görünüyor. Şaraa ziyareti, Moskova için bu korumanın bir uzantısı olabilir.

Dikkat edilmesi gereken belirsizlikler

• Rusya’nın Kuneytra veya Golan hattında kalıcı yeni bir askeri konuşlanma kararı resmî olarak açıklanmış değil. Bu konuda yalnızca medya ve analist iddiaları mevcut.

• Şaraa yönetiminin İsrail ile veya Rusya ile olan ilişkilerindeki gerçek karşılıkları, pratikte nasıl yürütüleceği belirsiz. Özellikle Golan hattı gibi çok aktörlü, çok hassas bir cephede “görünür bir Rus rolü” önerisi, İsrail, ABD ve bölgesel aktörlerin tepkisini kolay tetikleyebilir.

• Rusya-Suriye ilişkilerinde “yeniden tanımlama” konuşulsa da, Rusya’nın elindeki kartlardan vazgeçmesi beklenmiyor; dolayısıyla Suriye tarafının arzuları ile Moskova’nın gerçek niyeti arasında fark olabilir.